ΑΓΟΡΑ 2,50 ΔΡΑΧΜΩΝ ΚΑΤ΄ ΟΚΑΝ ΔΙΑ ΤΗΝ ΚΑΜΠΗΝ ΤΗΣ ΜΗΛΕΑΣ

                                                           

 

ΑΓΟΡΑ 2,50 ΔΡΑΧΜΩΝ ΚΑΤ΄ ΟΚΑΝ
ΔΙΑ ΤΗΝ ΚΑΜΠΗΝ ΤΗΣ ΜΗΛΕΑΣ

 Με νόμο της Κρητικής Πολιτείας «Περί καταπολεμήσεως  της κάμπης των μηλεών εν Λασιθίω» επιβάλλεται ετήσια υποχρεωτική καταπολέμηση
της κάμπιας της μηλιάς

 

Του Φρίξου Κουμαρτζή

 

     Ο καρπός της θεάς Αφροδίτης το μήλο μας συνδέει άρρηκτα με την αρχαία ελληνική μυθολογία, την θρησκεία, την ιστορία, την επιστήμη. Το μήλο του παραδείσου, τα μήλα των Εσπερίδων, το μήλο της Έριδος, το μήλο του Νεύτωνα, τα χρυσό μήλο της Κασσιανής, το μήλο της Χιονάτης … ενέπνευσαν πνευματικούς και εικαστικούς δημιουργούς, ενώ ξεχωριστή θέση κατέχουν τα μήλα στις αναφορές, για τις ευεργετικές ιδιότητες τους, από το πατέρα της ιατρικής Ιπποκράτη.

           Δεν γνωρίζουμε πότε καλλιεργήθηκε για πρώτη φορά η μηλιά στο Λασίθι. Ο περιηγητής Symon Symeonis το 1322 αναφέρει πως φορτώνονταν σε πλοία από την Κρήτη μεταξύ των άλλων και μήλα. Για την τελευταία περίοδο της Βενετοκρατίας, μετά το έτος 1545 που επιτράπηκε η κατοίκιση και η καλλιέργεια του Οροπεδίου Λασιθίου δεν γίνεται αναφορά στις εκθέσεις των Γενικών Προβλεπτών και των συνεργατών τους για καλλιέργεια της μηλιάς, ή την απαγόρευση της καλλιέργειας της, όπως απαγόρευση υπήρχε για την αμπελοκαλλιέργεια. Η αναφορά στα 1615, από τον Βιτσέντζο Κορνάρο στο Ερωτόκριτο, για τα δίφορα μήλα αποτελεί ένδειξη πως η ποιητής γνώριζε και στοιχεία για την καλλιέργεια της μηλιάς και κατά συνέπεια θα υπήρχε καλλιέργεια της και τα όψιμα χρόνια της Βενετοκρατίας.

Από γραπτές αναφορές  προκύπτει πως η καλλιέργεια της μηλιάς αναπτύχθηκε την τελευταία περίοδο της Τουρκοκρατίας που σημαντικές ποσότητες μήλων εξάγονταν, κύρια στην Αλεξάνδρεια. 

                                                                      Με τα μήλα μάθαμε να διαβάζουμε και να γράφουμε

Μεγάλο πλήγμα στη καλλιέργεια της μηλιάς επήλθε τις επόμενες μέρες της Μάχης του Λασιθίου (21-30 Μαΐου 1867), που σύμφωνα με γραπτές μαρτυρίες, κόπηκαν όλα τα οπωροφόρα δένδρα στο Λασίθι, αλλά από έγγραφα των τελευταίων χρόνων της Τουρκοκρατίας προκύπτουν πάλι εξαγωγές μήλων από την Κρήτη.

     Στην περίοδο της Κρητικής Πολιτείας από τον Οργανισμό Γεωργικής Υπηρεσίας καταβλήθηκαν σημαντικές προσπάθειες για την ανάπτυξη της δεντροκαλλιέργειας. Στις 8  Φεβρουαρίου 1902 δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κρητικής Πολιτείας (αρ. 6 τεύχος 1^ο)  η ίδρυση και στελέχωση του Αγροκηπίου νομού Λασιθίου που συνέβαλε σημαντικά στην ανάπτυξη της δεντροκαλλιέργειας, ειδικά με τη παραγωγή φυτωρίων δέντρων, αλλά δεν προκύπτει παραγωγή φυτωρίων μηλιάς.

Στις δραστηριότητες του Οργανισμού Γεωργικής Υπηρεσίας εντάσσονταν και η καταπολέμηση των ζωικών και φυτικών παθήσεων και παρασίτων. Ο μεγάλος εχθρός της μηλιάς ήταν η κάμπια και αποφασίστηκε η εκτέλεση προγράμματος καταπολέμησης της.

 

Τη Κρητική Πολιτεία απασχόλησε η ανάπτυξη της μηλοκαλλιέργειας και από γραπτές πηγές προκύπτει αύξηση των εξαγώγιμων ποσοτήτων μήλων την περίοδο αυτή. Αποφασίστηκε τότε η εκτέλεση  προγράμματος καταπολέμησης της κάμπιας της μηλιάς και  ψηφίζεται ο νόμος 447 «Περί καταπολεμήσεως της κάμπης των μηλεών εν Λασιθίω» που δημοσιεύτηκε στη εφημερίδα της Κρητικής Πολιτείας αρ. φυλ. 20/2-5-1903.

Είχε προηγηθεί κοινή πρόταση των Πληρεξούσιων Λασιθίου Πέτρου Γαλανάκη και Νικολάου Καρδουλάκη προς τη Δημόσια Συνεδρίαση της Συνέλευσης των Κρητών με θέμα «Αποστολή γεωπόνου εις την επαρχίαν Λασιθίου και εξετάσει την κάμπιαν ήτις κατατρώγει τας μηλέας», με αρ. πρακ. 15/5-3-1903. 1989   (Εφημερίς της Κρητικής Πολιτείας αρ. 19, σελ. 27 )    

Από τις διατάξεις του νόμου  447 προβλέπεται πρακτική μέθοδος αντιμετώπισης της κάμπιας της μηλιάς με τη συλλογή αυτής σε ειδικά κάνιστρα. Αποφασίστηκε η καταβολή δαπάνης 4.000 δραχμών κάθε χρόνο για τη πληρωμή της ποσότητας της κάμπιας που θα αγοράζονταν προς 2,50 δραχμές η οκά. Στη συνέχεια η καθημερινή ποσότητα που θα  συγκεντρώνονταν, που η συνολική για κάθε χρόνο θα πρέπει να ήταν 1.600 οκάδες (2.051 κιλά), παρουσία ενός μέλους άμισθης Επιτροπής θα θάβονταν οι κάμπιες κάθε απόγευμα σε λάκκο ενός μέτρου.   Έδρα της Επιτροπής οριζόταν το Τζερμιάδω και Πρόεδρος της ο Ειρηνοδίκης Τζερμιάδου, με μέλος  τον  Δήμαρχο.  Γραμματέας της Επιτροπής οριζόταν ο γραμματέας  του Δήμου Τζερμιάδου, ο οποίος σε ειδικό βιβλίο κατέγραφε τις ποσότητες της κάμπιας και τα ονόματα αυτών που τις προσκόμιζαν.   

 Η συλλογή της κάμπιας από τους ιδιοκτήτες, μισθωτές ή διαχειριστές των δέντρων ήταν υποχρεωτική, με προβλεπόμενες χρηματικές ποινές για τους παραβάτες. Την δαπάνη πληρωμής της κάμπιας επιβαρύνονταν οι ιδιοκτήτες ή οι μισθωτές των δέντρων και την είσπραξη της αναλάμβαναν οι εισπράκτορες των δημοσίων και δημοτικών φόρων του Τζερμιάδου και του Ψυχρού. Έδινε δηλαδή την δυνατότητα η πολιτεία στους ιδιοκτήτες ή ενοικιαστές των δέντρων να εισπράξουν από την ποσότητα της κάμπιας που θα παράδιδε ο κάθε ένας περίπου την αξία της επιβάρυνσης που θα κατέβαλε για τα καλλιεργούμενα από αυτόν δέντρα για την εφαρμογή του προγράμματος. Από την διάταξη αυτή συμπεραίνεται πως το 1903 υπήρχε, ή έγινε τότε, καταγραφή των καλλιεργούμενων δέντρων μηλιάς στο Λασίθι.

 

 

Ο δάσκαλος Αντώνιος Σφακιανάκης

Μέχρι τότε στο Λασίθι καλλιεργείτο μόνο μια ποικιλία μηλιάς, η ξινομηλιά. Πανύψηλα δέντρα με κούφιες από το χρόνο κορμούς, που παρήγαγαν εύγευστα μήλα που τα κατέβαζαν από τις κορυφές των δέντρων με καλάθια δεμένα σε σχοινιά. Την περίοδο αυτή φυτεύτηκαν, δύο μηλιές της ποικιλίας φιρικιά στο Τζερμιάδω, στις τοποθεσίες Κερασσά  και  Σταυρί που διατηρούνται μέχρι σήμερα, αλλά η ποιότητα των μήλων που παρήγαγαν δεν κρίθηκε ικανοποιητική και δεν υπήρξε αναπαραγωγή τους.

 

Το 1930 περίπου υπήρξε η αρχή για την καλλιέργεια και άλλων ποικιλιών μηλιάς στο Λασίθι. Χάρη στην συντονισμένη προσπάθεια ενός προδρόμου της ανάπτυξης του Λασιθιού του δασκάλου Αντωνίου Σφακιανάκη καλλιεργήθηκε η ποικιλία φιρικιά στο Λασίθι. Σαν πρόεδρος του Γεωργικού Συνεταιρισμού Λασιθίου, ο στυλοβάτης αυτός και ιδρυτής του συνεταιριστικού κινήματος στο Λασίθι, προμήθευσε από το Πήλιο, για λογαριασμό των συνεταίρων, ένα σημαντικό αριθμό εμβολιασμένων γυμνόριζων δεντριλίων φιρικιάς.     

Το πιθανότερο είναι το πρόγραμμα να εφαρμόστηκε για ένα ή περισσότερα χρόνια και έρευνα σε διασωθέντα αρχεία για εντοπισμό εγγράφων της Επιτροπής εφαρμογής του προγράμματος παρουσιάζει ενδιαφέρον.