Ο θαλάσσιος κρίνος, το ιερό λουλούδι των Μινωιτών κινδυνεύει με εξαφάνιση

Ο ΘΑΛΑΣΣΙΟΣ ΚΡΙΝΟΣ

ΤΟ ΙΕΡΟ ΛΟΥΛΟΥΔΙ ΤΩΝ ΜΙΝΩΙΤΩΝ ΚΙΝΔΥΝΕΥΕΙ ΜΕ ΕΞΑΦΑΝΙΣΗ

Του Φρίξου Κουμαρτζή

Ο κρίνος της θάλασσας συναντάται στις ακρογιαλιές της Μεσογείου και αποτελεί το σημαντικότερο είδος της παράκτιας χλωρίδας της και το εντυπωσιακότερο από τα άνθη του άλατος, όπως αναφέρονται τα λουλούδια που ταυτίζονται άρρηκτα με την αρμύρα των ακτών.

Φέρει το όνομα Pancratium Maritimum από το ελληνικό Pancratium - παν + κραταιός, παγκράτιο (δύναμη), για τις θεραπευτικές του ιδιότητες, και το λατινικό Maritimum που σημαίνει "από την θάλασσα-ακτή".

Οι Μινωίτες το θεωρούσαν ιερό άνθος και τη πίστη και αγάπη τους την εξέφρασαν σε ζωγραφικές παραστάσεις, που θαυμάζει η ανθρωπότητα, όπως τον Μίνωα με τα κρίνα, την μινωική έπαυλη των κρίνων, το γαλάζιο πουλί και οι Αιγαιοπελαγίτες διακοσμούσαν με τον θαλάσσιο κρίνο τα πλοία τους. Στη Θήρα, με επιρροές από το μινωικό πολιτισμό, διασώθηκαν, προστατευμένες από την τέφρα του ηφαιστείου, υπέροχες τοιχογραφίες με θαλάσσιους κρίνους.

Είναι ένα θαυμάσιο μυριστικό φυτό με πανέμορφα λευκά άνθη, που ξεπροβάλλουν μέσα από την καυτή άμμο τη θερινή περίοδο. Μα και όταν δεν βρίσκεται σε περίοδο ανθοφορίας τα φυλλώματα του είναι και αυτά εντυπωσιακά και διατηρούνται ακόμη και ολόκληρο τον χρόνο.

Πριν 3.500 χρόνια, κίνητρο εικαστικής δημιουργίας (Σαντορίνη)

Για τις θεραπευτικές ιδιότητες του κρίνου της θάλασσας μεταξύ των άλλων ο Διοσκορίδης έγραψε: «…οἱ δὲ καὶ τοῦτο σκίλλαν καλοῦσι) ῥίζα ἐστὶ·βολβῷ μεγάλῳ ὁμοία, ὑπόπυρρος, πικρά, πυρώδης πρὸς τὴν γεῦσιν, φύλλα δὲ κρίνῳ ὅμοια ἔχουσα, μακρότερα δε». (Περὶ ὕλης ιατρικῆς, 2, 172) ενώ ο Θεόφραστος το θεωρεί το παγκράτιο αντίδοτο σε δηλητηριάσεις και μαγίες.

Ο Όμηρος το αναφέρει με το όνομα «φυτό με άσπρα άνθη σαν το γάλα». Πιστεύεται πως το θαλάσσιο κρίνο παρέδωσε ο Ερμής στον Οδυσσέα για να αντιμετωπίσει τα μάγια της Κίρκης.

Το καταπληκτικό αυτό φυτό κινδυνεύει από ολοκληρωτική εξαφάνιση. Σε άλλες χώρες η αξία του αναγνωρίζεται, προστατεύεται και αποτυπώνεται σε γραμματόσημα. Στη χώρα μας ελάχιστοι παράλιοι δήμοι έχουν ευαισθητοποιηθεί και έχουν πάρει μέτρα προστασίας του. Στην Κρήτη οι δήμοι που τα τελευταία χρόνια φρόντισαν για την διάσωση του και την ενημέρωση των κατοίκων ήταν του Ιναχωρίου, του Ακρωτηρίου και της Νέας Κυδωνίας, του Ρεθύμνου. Δεν είναι μόνο οι φοίνικες και το ταπεινό θαλάσσιο κρινάκι αποτελεί κι’ αυτό μέρος του τουριστικού προϊόντος. Οι παρεμβάσεις στις τουριστικές περιοχές για την αξιοποίηση των ακτών από φορείς και ιδιώτες, κυρίως με μπαζώματα και τσιμεντοποιήσεις, χωρίς μέριμνα για τη προστασία του οικοσυστήματος συνέβαλαν καθοριστικά στη μείωση του πληθυσμού τους, στον ολοκληρωτικό σχεδόν αφανισμό των κρίνων της θάλασσας, καταστρέφοντας τις αμμοθίνες και τους αμμόλοφους που αναπτύσσεται.

Λίγη φροντίδα σε συλλογικό επίπεδο χρειάζεται, αρκεί να πιστέψουμε πως δεν πρέπει όλα να θυσιάζονται στο βωμό του κέρδους, στην αλόγιστη ανάπτυξη χωρίς αρχές και κανόνες. Οι βολβοί που έχουν απομείνει στις ακτές μας και κινδυνεύουν δεν επιτρέπεται να καταστραφούν. Όπου είναι αναγκαία η εκρίζωση τους από υπηρεσίες και ιδιώτες τα φυτά μπορούν εύκολα να μεταφυτευτούν από την άμμο, σε άλλα επιλεγμένα σημεία των ακτών. Δεν χρειάζονται καμιά άλλη φροντίδα, ούτε καν πότισμα. Τα θαλάσσια κρινάκια μας προσφέρουν πολλά και δεν μας ζητούν τίποτα. Το φθινόπωρο μπορεί να γίνει συλλογή σπόρων και να φυτευτούν όχι μόνο στις ακτές αλλά και σε γλάστρες ή ζαρντινιέρες, μια και ο κρίνος εκτός από την άμμο ευδοκιμεί και σε αργιλώδη εδάφη.

Θαλάσσιοι κρίνοι, έργο Βασιλικής Αλεξάκη

Με συντονισμένες προσπάθειες ο μυθικός κρίνος της άμμου, μέρος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και του οικοσυστήματος μας, σύμβολο του μινωικού πολιτισμού, μπορεί και πρέπει να επιστρέψει στις ακρογιαλιές μας.

Να τις ευωδιάσει, να τις στολίσει, να τις αναβαθμίσει.

Τα κρίνα της θάλασσας εκτός από εικαστικούς εμπνέουν και ποιητές. Επιλέγηκαν δυο ποιήματα, του μουσικού Νίκου Ηλιάκη και του Αποστόλη Σωμαράκη.

Της Παναγιάς κρινάκι

«Κρίνε μου καλοκαιρινέ στ' Αυγούστου το λιοπύρι !

Ποιό θαύμα είδες και κρατείς τσι Παναγιάς χατίρι!

Στην άμμο μέσα φύτρωσες άνυδρο μυρωδάτο!

κι όποιος σε δει παίρνει χαρά! που 'σαι ομορφιά γεμάτο !

Αγνό λευκό δροσόπνοο με ευωδιά και χάρη !

κάθε Δεκαπενταύγουστο ανθίζεις με φεγγάρι !

Πανσέληνο αστροφεγγιά σε γλυκολαμπιρίζει !

κι’ η θάλασσα με κύματα σε ανεμοδροσίζει !

Κρινάκι μου αυγουστιάτικο τσ' ακρογιαλιάς κοχύλι !