Χατζή Γιώργης Γιαμάκης

 

        Ο

Χατζή Γιώργης Γιαμάκης

 

Ο πιστός σύντροφος του Καζάνη

        Τραυματίστηκε στην έξοδο του Μεσολογγίου        

 

       

 

Του Φρίξου Κουμαρτζή

   

        Ο Μανόλης Καζάνης από μικρή ηλικία, πριν την κήρυξη της επανάστασης κατά των Τούρκων, κατέδειξε τις σπουδαίες οργανωτικές ικανότητες που διέθετε με την ίδρυση και καθοδήγηση της περίφημης αντάρτικης ομάδας του, που προστάτευε τους χριστιανούς και τιμωρούσε τους καταπιεστές του Κρητικού λαού, τους αγάδες και τους γενίτσαρους.

Στην ομάδα του Καζάνη συμμετείχαν Λασιθιώτες και Mεραμπελιώτες αγωνιστές, αλλά και από άλλες γειτονικές επαρχίες και πολλές φορές ενισχύονταν από διωκόμενους αγωνιστές απομακρυσμένων περιοχών. Σ΄ αυτήν εντάχθηκε και η θρυλική Ροδάνθη «η Κριτσωτοπούλα» την ίδια μέρα που έσφαξε στο Χουμεργιάκο τον αιμοβόρο αρχηγό των γενιτσάρων Χουρσίτ Πασά.

Στις 15 του Απρίλη του 1821 σε ανοικτή συνέλευση στην Παναγία τη Θυμιανή στα Σφακιά κηρύσσεται η επανάσταση κατά των Τούρκων κατακτητών και στη Κρήτη. Από τη συνέλευση δεν θα μπορούσε να λείπει ο εικοσιπεντάχρονος τότε Καζάνης. Η ομάδας του έχει ήδη αποκτήσει πολύτιμες εμπειρίες που  αξιοποιούνται με την ένταξη της στο επαναστατικό σώμα της ανατολικής Κρήτης.  

 

 

Στην ομάδα των χαΐνηδων του Καζάνη συμμετείχε και ο Γιώργης Γιαμάκης από το Μέσα Λασίθι. Από τους ιστορικούς καταγράφεται σαν Χατζή Γιώργης Γιαμάκης. Όπως είναι γνωστό χατζήδες αποκαλούσαν όσους είχαν επισκεφθεί τους Αγίους Τόπους. Χατζής αναφέρεται και ο συγχωριανός του οπλαρχηγός και μέλος και αυτός της ομάδας του Καζάνη ο Χατζή Κωστής Καργιώτης και ίσως μαζί του ο Γιαμάκης να επισκέφτηκε τους Αγίους Τόπους.

Γιαμάκη αποκαλούσαν τότε τον βοηθό του τεχνίτη και ειδικά του κτίστη. Σύμφωνα με το Λεξικό του Ιδρύματος Τουρκικής Γλώσσας το yamak, που διαβάζεται γιαμάκ, με περσική προέλευση, σημαίνει βοηθός τεχνίτη. 

Ο Χατζή Γιώργης Γιαμάκης ελάμβανε μέρος στις μάχες και στις άλλες επιχειρήσεις πάντα υπό την καθοδήγηση του Μανόλη Καζάνη, τον ακολούθησε μάλιστα και αγωνίστηκε μαζί του στο Μεσολόγγι στη πρώτη πολιορκία του.

Ο οπλαρχηγός Χατζή Γιώργης Γιαμάκης καταγράφεται στους αγωνιστές του Μεσολογγίου και στη δεύτερη πολιορκία της πόλης. Στην ιστορική έξοδο στις 10 του Απρίλη του 1826 διασώθηκαν ελάχιστοι και σ’ αυτούς, σαν από θαύμα, και ο Καζάνης με τους δώδεκα συντρόφους του. Κατά την έξοδο όμως τραυματίστηκε ο Γιαμάκης, ευτυχώς μόνο αυτός από την ομάδα και όλοι μαζί επέστρεψαν τον επόμενο χρόνο στη Κρήτη για τη συνέχιση του αγώνα.  

                   

Τα δυο τελευταία χρόνια της επανάστασης σε όλη την ύπαιθρο οι Κρητικοί ζούσαν ελεύθεροι, δεν συναντούσαν Τούρκους και δεν πλήρωναν φόρους. Οι επαναστάτες είχαν περιορίσει τους εχθρούς στα τέσσερα αστικά κέντρα, που τους προστάτευαν τα φρούρια των. Όμως οι μεγάλες δυνάμεις και ειδικά η Αγγλία τον Φεβρουάριο του 1830 με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου άφησαν έξω από το ελεύθερο ελληνικό κράτος τη Κρήτη και απαίτησαν με κάθε τρόπο, την εφαρμογή του.  

Πολλοί οπλαρχηγοί έφυγαν από την Κρήτη προς την ελεύθερη Ελλάδα, με σκοπό να επιστρέψουν και να ξαναπάρουν τα όπλα μόλις οι συνθήκες το επιτρέψουν. Τον επόμενο χρόνο ένα καΐκι πλεύρισε στα Μάταλα και ο Καζάνης με δώδεκα συντρόφους του έφυγαν με προορισμό τη Νάξο και ένας από αυτούς ήταν και ο Χατζή Γιώργης Γιαμάκης, που για τρίτη τουλάχιστον φορά ακολουθεί τον ηγέτη του έξω από τη Κρήτη και αυτή τη φορά χωρίς επιστροφή για τον Γιαμάκη και για τον ίδιο τον Καζάνη.

Εργάτες στη Ναξιώτικη γη, για την επιβίωση τους. Λιγοστά όμως τα μεροκάματα και δυσχερής η εργασία για τα λαβωμένα από τις μάχες κορμιά τους.     

Δεν πέρασαν πολλά χρόνια και ο Χατζή Γιώργης Γιαμάκης έζησε από κοντά τη θλίψη της ασθένειας του Καζάνη και την οδύνη του πρόωρου θανάτου του. Συντρόφευσε, όπως έκανε πάντα, τον αρχηγό του για τελευταία όμως φορά, τώρα στο χώρο της ταφής του. Ο Γιαμάκης, όπως και άλλοι σύντροφοι του Καζάνη, δεν ευτύχισε να δει ελεύθερη τη Κρήτη και να ταφεί στο σκλαβωμένο της χώμα. 

 

Ο Χατζή Γιώργης Γιαμάκης άφησε απογόνους. Σήμερα ζουν οι περισσότεροι στη Σκιάθο και σε άλλα μέρη, και μερικοί επέστρεψαν τα τελευταία χρόνια στη Κρήτη.      

Το όνομα του οπλαρχηγού ακούγεται μέχρι σήμερα στη γενέτειρα του το Μέσα Λασίθι, χάρις σε τρία  τοπωνύμια που πιθανόν να φέρουν το όνομα του συντρόφου του Καζάνη και είναι «Στου Γιαμάκη το Σώχορο»,  «Στου Γιαμάκη τ΄ Αλώνι» και «Στου Γιαμάκη τη Μάντρα», ενώ κάποιοι φέρουν το παρωνύμιο «Γιαμάκης».    

Δημοσιεύματα :

-  Ι. Δ. Μουρέλλος: Ιστορία της Κρήτης, Τόμος 2^ος, 1932.

-  Μιχαήλ  Ηλ. Κοζύρης: Το Λασίθι εις τον αγώνα, 1973.  

-  Ψιλάκης Βασίλειος: Ιστορία της Κρήτης, 1909.

-  Πλατάκης Φραγκίσκος: Καπετάν Καζάνης. Ο αετός των λασιθιώτικων βουνών, 1968.  

-  Διαλλινάς Μιχαήλ (Διαλλινομιχάλης), Άπαντα Μ. Διαλλινά Τόμος Β΄, 1970.

 

Φωτογραφίες - Σκίτσα: 

1) Βασίλη Δρόσου. Το Μνημείο του επώνυμου και ανώνυμου χαΐνη, έργο Nigel Ratcliffe Springall.  Το μοναδικό μνημείο αφιερωμένο στους αντάρτες της Βενετοκρατίας και της Τουρκοκρατίας στη χώρα. Ψηλά στην Αλόιδα, στο ορμητήριο του Καζάνη και των συντρόφων του, στο Μέσα Λασίθι, στο χωριό του Χατζή Γιώργη Γιαμάκη.  

2)  Σκίτσο Nigel Ratcliffe Springall. Χαΐνηδες εφορμούν από την Αλόιδα για να τιμωρήσουν Τούρκους και γενίτσαρους για τις αυθαιρεσίες τους. Προπορεύεται ο Μανόλης Καζάνης, γενειοφόρος όπως θα ήταν, ακολουθεί η θρυλική Ροδάνθη, με ανδρική φορεσιά και ακολουθούν άλλοι χαΐνηδες. Σε αυτές τις εξορμήσεις συμμετείχε και ο Χατζή Γιώργης Γιαμάκης.  

3) Η έξοδος του Μεσολογγίου, Θεόδωρου Βρυζάκη (1853), Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου. 

4) Επεισόδιο από την πολιορκία του Μεσολογγίου – Η Αυτοθυσία του François-Émile de Lansac (1827), Δημοτική Πινακοθήκη Μεσολογγίου